Chełm. Oddali hołd pomordowanym w 80. rocznicę egzekucji na chełmskiej "targowicy"

Tuż po mszy świętej w intencji ofiar mordu dokonanego przez niemieckiego okupanta, poszczególne delegacje złożyły wieńce w miejscu straceń przy al. Armii Krajowej w Chełmie. Wieńce złożyli przedstawiciele środowisk kombatanckich i represjonowanych, prezydent Chełma, radni chełmscy, a także delegacje szkół.

Zbigniew Lubaszewski, regionalista i historyk przypomniał o tych dramatycznych zdarzeniach, które wczesną wiosną 1944 roku rozegrały się na terenie Chełma.

80 lat temu, 10 marca 1944 roku, w piątek – dzień targowy, na chełmskiej „targowicy” przy ulicy Lwowskiej, Niemcy rozstrzelali 36 Polaków, członków ruchu oporu. Rozstrzelani należeli w większości do oddziału dyspozycyjnego Kierownictwa Dywersji Inspektoratu Rejonowego Armii Krajowej „Chełm”. Egzekucja była odwetem za akcję w Maryninie koło Siedliszcza przeprowadzoną 7 marca 1944 roku przez żołnierzy placówki Pawłów, Rejon V Obwodu Chełm Armii Krajowej. Podczas akcji zabity został major SS Schutzpolizei, Alfred Eggerth, dowódca SS Polizei Reiter Abteilung III in Chelm (III Oddział Konnej Policji w Chełmie) oraz jego adiutant.

III Oddział Konnej Policji był specjalną jednostką policyjną do walki z oddziałami partyzanckimi i do innych „działań specjalnych”. W powiecie chełmskim zasłynął pacyfikowaniem wsi podejrzanych o udzielanie pomocy partyzantom. Ten oddział był też wykorzystany do pościgu za uciekinierami z obozu w Sobiborze. SS-mani z tej jednostki wyłapali i na miejscu rozstrzelali ponad 100 żydowskich zbiegów.

Ta egzekucja na „Targowicy” była największą, najbardziej propagandową i pokazową ze wszystkich ze wszystkich tu wykonanych. 10 marca 1944 roku stracono 36 osób zupełnie nie związanych z akcją w Maryninie. Rozstrzelani w większości należeli do oddziału dyspozycyjnego Kierownictwa Dywersji Inspektoratu Rejonowego Armii Krajowej w Chełmie. Aresztowani zostali dużo wcześniej na skutek akcji dekonspiracyjnej przeprowadzonej przez SS i osadzeni na „Zamku” w Lublinie. 9 marca , na dzień przed egzekucją przewieziono ich do więzienia w Chełmie. W piątek, 10 marca ciężarówkami przetransportowano ich na „Targowicę” gdzie zostali podzieleni na 2 grupy po 10 osób i 2 grupy po 8 osób. Na egzekucję spędzono z ulic mieszkańców Chełma i wieśniaków z targowiska. Więźniów ustawiono pod cmentarnym murem i tam rozstrzelano.

Egzekucją kierował tak jak poprzednimi, kat Chełma, wyjątkowy sadysta, untersturmfihrer Hugo Raschendorfer. Był on odpowiedzialny za egzekucję w Kumowej Dolinie w ramach Akcji AB ( 3-4 lipiec 1940), za akcję wysiedlenia Żydów 21-23 maj 1942 oraz za wszystkie egzekucje na „Targowicy” w latach 1943-1944. Według różnych opinii z tamtych lat był najbardziej niebezpiecznym ze wszystkich funkcjonariuszy SS w Chełmie. Zajmował się głównie działalnością operacyjną. 10 marca 1944 dowodził plutonem egzekucyjnym. Podczas egzekucji dobijał dających oznaki życia. Ofiary tej egzekucji pochowano we wspólnej mogile na cmentarzu przy ulicy Lwowskiej w rogu cmentarza za III bramą.

Hugo Raschendorfer jeszcze długo po wojnie pozostawał bezkarny. Dopiero w 1968 roku stanął przed sądem w Monachium pod zarzutem zbrodni ludobójstwa na terenie Chełma i okolic. Do niczego się nie przyznał. Skazany został na dożywocie. W procesie zeznawali świadkowie z Chełma.